Leerboeken over verhalen vertellen

LET OP: 1. De opgenomen boeken staan alfabetisch op schrijversnaam vermeld. Deze boeken bevatten meestal ook leerzame en leuke voorbeeldverhalen. Maar het zijn in de eerste plaats leerboeken en geen verzamelingen van verhalen.
LET OP: 2. Voor een flink aantal klassieke en andere bekende bundelingen van verhalen, zie o.m. de literatuuropgaven in Van der Harst e.a (2007), Holmer (2010) en Van Woerkom (z.j.; plm 2014) hieronder genoemd.

  • Campbell, Joseph (1992) De Vlucht van de Wilde Gans. Houten: Uitgeverij De Haan / Unieboek. Pb, 221 p. ISBN 90-269-6275-4. De oorspronkelijke titel is ‘The flight of the wild gander’ dat gepubliceerd werd in 1951, en sindsdien vele malen herdrukt werd. Campbell schreef ook het boek ‘Mythen en Bewustzijn’ dat al eerder in vertaling bij De Haan verscheen.
  • Harst, Aat van der, e.a. (2007) Verhalen verbinden. Ruimte voor vertellen op school. Amersfoort: CPS onderwijsontwikkeling en advies. Geb, 172 p. ISBN 978-90-6508-568-9. Met personalia van de medewerkers Bas van den Berg, Cocky Fortuin-van der Spek, Aat van der Harst, Els Schopman, Marja Trappenburg en Alida Gersie. Bevat een uitgebreide literatuurlijst over verhalen, verhalen vertellen en verhalenbundels. Rijkelijk geïllustreerd.
  • Holmer, Marco (2010) Professioneel vertellen. Zoetermeer: Free Musketeers; uitgave in eigen beheer. Pb, 149 p. ISBN 978-90-184-1020-0. Tweede druk, april 2010. Geïll., bevat ook werkbladen en oefenverhalen. Het beste Nederlandstalige leerboek, door een meesterverteller die heel veel amateurs en professionals de weg gewezen heeft, en nog wijst. Met Werkbladen en Oefenbladen. De uitgebreide literatuurlijst heeft vier afdelingen: Achtergronden, Praktijk, Uiterst handig, en Grondstof. De vierde afdeling geeft vooral titels van verhalenbundels.
  • Mellon, Nancy (1998) The Art of Storytelling. Shaftesbury (UK), Rockport (USA) Melbourne (Aus.): ELEMENT Publishing Company. Pb, 182 p. ISBN 1-85230-339-5. Dit is een heruitgave, met een nieuwe titel, van het eerdere boek ‘Storytelling and the Art of the Imagination’ (1992). Dit eerdere boek werd herdrukt in 1993, 1994, 1995, en 1996. En waarschijnlijk daarna ook nog! Een wonderschoon boek en het meest poëtische boek dat hier in dit overzicht (tot nu toe) genoemd wordt. En toch zó praktisch! Nancy Mellon is dan ook dichter, romanschrijver, en verhalenverteller. Bij het verschijnen van dit boek werkte zij als ‘integrative arts psychotherapist’ en als workshopleider in de VS.
  • Ramsden, Ashley and Sue Hollingsworth (2013) The Storyteller’s Way. Sourcebook for inspired storytelling. Stroud (Gloucester): Hawthorn Press. Pb, 238 p. ISBN 978-1-907359-19-4. De schrijvers zijn docenten aan de International School of Storytelling, Emerson College, Engeland. Een uitstekend en bijzonder leerboek voor wie gemakkelijk Engels leest.
  • Stolk, H. (1996) Verhalen, vertellen. Baarn: Callenbach. Pb, 200 p. ISBN 90-266-0430-0. Dit boek bevat 21 hoofdstukjes, verdeeld over Deel 1: Verhalen, Deel 2: Vertellen, Deel 3: Vertellen en de bijbel. De schrijver is didacticus met jarenlange ervaring in het onderwijs.
  • Swagerman, Jan (2002) Vertel op! Uitgave SWP, Pb, 110 p. Een boek vol oefeningen, tips en achtergrondinformatie over de vertelkunst. Geschikt voor hen die met groepen werken, bijvoorbeeld in pedagogische of kunstzinnige situaties, maar ook voor hen die de vertelkunst willen gebruiken om presentatie- en communicatievaardigheden te verbeteren. Er zijn direct toepasbare groepsopdrachten uitgewerkt voorzien van pedagogische aanwijzingen. Dit boek is ook een uitnodiging op zoek te gaan naar de verteller in onszelf.
  • Tilkin, Guy, Michèle Paulus en Jennifer Land, samenst. (2013) Sheherazade. 1001 Stories for Adult Learning. Nederlandstalige versie. Bilzen, België: Internationaal Cultuurcentrum Alden Biesen. Pb, 123 p. ISBN 978-90-81794-11-4. Dit boek is ontstaan uit een Europees samenwerkingsproject. Behalve de samenstellers hebben 12 mede-auteurs uit 7 Europese landen bijdragen geleverd. Het boek bevat theorie, bijv. over storytelling als pedagogisch instrument en storytelling en competentieontwikkeling; verder richtlijnen voor de lespraktijk, voorbeeldprojecten gericht op sociale inclusie, of op het leren van vreemde talen; verder: foto’s, referenties, en zowel gedrukte als online-bronnen en een annex met details over interviews met Europese storytellers. Diverse vertalingen van dit handboek, van het Bulgaars tot en met het Zweeds, zijn te downloaden van de website www.Sheherazade.eu.
  • Veldman, Jan (2007) De 36 dramatische situaties – alle mogelijke verhaalideeën op een rij. Uitgeverij Atlas Contact. Pb, 141 p. Er zijn maar zesendertig dramatische situaties!’ Iedere schrijver kent deze stelling in allerlei variaties, van: ‘Er zijn maar een stuk of dertig plots’, tot ‘Eigenlijk zijn er maar een stuk of dertig moppen, de rest is allemaal variatie.’ De uitspraak is afkomstig van de Italiaan Carlo Gozzi. Hij heeft er echter nooit bij verteld welke zesendertig dat dan wel waren. Friedrich Schiller heeft geprobeerd er meer te vinden maar kwam niet eens tot dat aantal. Het moest tot het begin van de 20ste eeuw duren voor de Fransman Georges Polti met zijn ‘Les trente-six situations dramatiques’ kwam. Schrijver Jan Veldman bewerkte het boekje in zijn eigen stijl. Hij houdt de classificatie van Polti aan, maar voegt er voorbeelden aan toe uit de klassieke en moderne literatuur, uit toneelstukken, romans, uit de geschiedenis, de actualiteit en uit films en strips. Uit dit boek kan de potentiële schrijver, op zoek naar een goed verhaal of idee, inspiratie halen.
  • Woerkom, Hans van (z.j.; plm 2014) Een Schatkist vol Vertelgeheimen. Uitgave: FortMedia, www.fortmedia.nl. Pb, 208 p. ISBN 978-90-77219-62-1. Met tekeningen van René Maagdenberg, een voorwoord door Eric Teunissen van OCTO (Onderwijs, Coaching, Training en Ondersteuning van schoolteams), en een persoonlijk getinte inleiding van de schrijver. Dit is een prachtig gebruiksboek voor docenten in het basisonderwijs, en voor anderen in wat voor vorm van onderwijs dan ook.
    • Deel 1 is getiteld ‘Een Schatkist vol Vertelgeheimen. Het bevat tien hoofdstukken die ingaan op de inhoud van de ‘schatkist’, zoals de kunst van het vertellen, de ingrediënten van een goed verhaal, interactief vertellen, en het oefenen van vertelvaardigheden.
    • Deel 2 heet Een Schatkist vol Verhalen, en heeft 11 hoofdstukken elk gewijd aan een menselijke waarde of een onderwijsthema zoals vriendschap, samenwerking, inlevingsvermogen, eerlijkheid, opoffering, moed, doorzettingsvermogen, pesten. In ieder hoofdstuk ook twee illustrerende verhalen, waarbij voor één verhaal steeds een lange en een korte versie gegeven wordt.
    • Het korte, afsluitende Deel 3, ‘De Bodem van de Schatkist,’ Geeft een index op de verhalen, met voor ieder verhaal de waarde die aan bod komt; een lijst met zeer vele geraadpleegde resp. aangeraden bronnen, een lange lijst van boeken vol verhalen, een aanbod van workshops door de auteur, en een dankwoord. Bij het boek horen een cd en een dvd. De cd geeft tien verhalen om te beluisteren, elk horend bij één van de behandelde waarden, plus een verhaal over pesten: ‘Vrienden maken.’ De dvd toont auteur /verteller Hans van Woerkom in actie, met één lang verhaal en tal van vertelfragmenten.

Met dank aan Tom Draisma.